Anh Phương (28 tuổi, sống tại Hà Nội) trong lần kiểm tra sức khỏe định kỳ gần đây đã phát hiện nồng độ acid uric trong máu tăng cao, trên 7 mg/dL. Anh không có triệu chứng đau khớp, các sinh hoạt hằng ngày vẫn hoàn toàn bình thường. Bác sĩ tại cơ sở khám đầu tiên cảnh báo anh “chớm bị gout” và kê thuốc dự phòng. Tuy nhiên, chưa yên tâm, anh đến một bệnh viện tuyến đầu để khám lại. Lần này, bác sĩ khuyên anh chưa cần dùng thuốc mà nên điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt.
Theo bác sĩ Dưỡng Minh Tuấn, Khoa Nội tiết – Đái tháo đường (Bệnh viện Bạch Mai), nhiều người khi đi khám được chẩn đoán tăng acid uric thường lo lắng, sợ bị gout và vội vàng mua thuốc hạ acid uric để uống “cho yên tâm”. Việc này đôi khi có thể gây ra những hệ quả không mong muốn.
Ảnh minh họa.
Acid uric cao chưa hẳn là bệnh
Theo bác sĩ Tuấn, acid uric là sản phẩm cuối cùng của quá trình chuyển hóa purin – chất có trong tế bào, thịt, hải sản và bia rượu. Bình thường, cơ thể sẽ thải acid uric qua thận (khoảng 2/3) và ruột (1/3). Khi cơ thể sản xuất quá nhiều hoặc thải ra quá ít, lượng acid uric trong máu sẽ tăng.
Giới hạn bình thường là dưới 7 mg/dL ở nam và dưới 6 mg/dL ở nữ. Khi vượt ngưỡng này gọi là tăng acid uric máu. Tuy nhiên, phần lớn trường hợp không có triệu chứng, gọi là “tăng acid uric máu không triệu chứng” – nghĩa là người bệnh chỉ có chỉ số cao, nhưng chưa hề đau hay sưng khớp, cũng không có sỏi thận.
“Rất nhiều người sống cả đời ở giai đoạn này mà không bao giờ bị gout. Thống kê cho thấy dù có tới 10–20% người trưởng thành bị tăng acid uric máu, chỉ khoảng 1/3 trong số đó tiến triển thành gout thật sự”, bác sĩ Tuấn nhấn mạnh.
Khi nào acid uric cao mới đáng lo?
Acid uric cao chỉ trở thành vấn đề khi duy trì lâu năm ở mức trên 9 mg/dL, đặc biệt ở người có bệnh nền như béo phì, tăng huyết áp, tiểu đường hay bệnh thận mạn. Khi đó, nguy cơ gout và các biến chứng liên quan sẽ tăng đáng kể.
Ngoài gout, nồng độ acid uric cao còn được ghi nhận có liên quan (nhưng chưa được chứng minh là nguyên nhân trực tiếp) tới các bệnh lý như tăng huyết áp, tim mạch, gan nhiễm mỡ hay suy thận. Nhiều nghiên cứu cho thấy việc dùng thuốc hạ acid uric không giúp làm chậm tiến triển bệnh thận nếu người bệnh chỉ có tăng acid uric đơn thuần.
“Điều quan trọng là phải hiểu: Liên quan không có nghĩa là gây ra. Không nên vội uống thuốc chỉ vì một con số cao hơn bình thường”, bác sĩ Tuấn lưu ý.
Các khuyến cáo mới nhất của các hiệp hội chuyên khoa lớn như ACR (Mỹ), EULAR (châu Âu) và KDIGO (2024) đều thống nhất: Không nên điều trị thường quy nếu người bệnh chưa có triệu chứng hoặc biến chứng.
Thuốc hạ acid uric chỉ được chỉ định trong các trường hợp:
- Đã bị gout thật sự (có cơn đau, sưng khớp, hạt tophi hoặc tổn thương khớp);
- Có sỏi uric hoặc tổn thương thận do urat;
- Acid uric trên 9 mg/dL kéo dài kèm bệnh tim mạch hoặc thận nặng.
Ngược lại, việc “uống thuốc cho yên tâm” có thể gây dị ứng, tổn thương gan, ảnh hưởng thận, trong khi không đem lại lợi ích rõ rệt, bác sĩ Tuấn khẳng định.
“1 giảm – 2 tăng” giúp hạ acid uric tự nhiên
Theo bác sĩ Tuấn, phần lớn trường hợp chỉ cần thay đổi thói quen sinh hoạt là có thể kiểm soát acid uric mà không cần dùng thuốc. Cụ thể:
- Giảm thực phẩm giàu purin: nội tạng động vật, hải sản, thịt đỏ, bia rượu.
- Tăng ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, sữa ít béo; uống đủ nước (2–3 lít mỗi ngày nếu không có chống chỉ định).
- Tăng vận động thể dục, duy trì cân nặng hợp lý.
Ngoài ra, cần lưu ý không nên nhịn đói kéo dài, vì có thể làm tăng acid uric tạm thời.
Với người có bệnh lý nền như tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, cần kiểm soát bệnh và rà soát lại thuốc đang sử dụng, vì một số loại lợi tiểu hoặc aspirin liều thấp có thể làm tăng acid uric máu.
Sau khi thay đổi lối sống khoảng 3–6 tháng, mọi người nên tái kiểm tra lại chỉ số. Nếu acid uric vẫn trên 9 mg/dL hoặc xuất hiện triệu chứng đau khớp, cần đến bác sĩ chuyên khoa để được đánh giá cụ thể.
“Một chế độ ăn lành mạnh, ngủ đủ, vận động đều và kiểm soát tốt bệnh nền chính là ‘thuốc hạ acid uric’ an toàn và hiệu quả nhất”, bác sĩ Tuấn khuyến nghị.
