Theo bác sĩ Trần Văn Phúc, Bệnh viện Saint Paul, Hà Nội, gần đây có nhiều dự báo về việc trí tuệ nhân tạo (A.I) sẽ phát triển mạnh mẽ, có thể thay thế con người trong nhiều lĩnh vực, khiến nhiều việc làm bị ảnh hưởng, thậm chí là biến mất, trong đó có các công việc thuộc lĩnh vực y tế.
Với những người khoác áo blouse, viễn cảnh đó không khiến họ bi quan. “Chừng nào còn con người, chừng đó vẫn cần bác sĩ bằng xương bằng thịt”, bác sĩ Phúc nói.
Nghề y không chỉ là công việc của kiến thức và kỹ năng. Bác sĩ phải có sự nhạy cảm, khả năng quan sát tinh tế và bản lĩnh trước những tình huống bất ngờ - điều mà máy móc chưa bao giờ làm được.
Ba mươi năm trước, khi còn là sinh viên y khoa, ông từng nghe nhiều lập trình viên mơ về ngày máy tính đủ thông minh để “xóa sổ” nghề bác sĩ. Họ tin rằng chỉ cần cung cấp đủ dữ liệu, AI sẽ chẩn đoán chính xác hơn hàng ngàn lần con người, nhưng ước mơ đó vẫn chưa thành hiện thực.
Thực tế, AI giúp bệnh viện giảm bớt nhiều khâu thủ công. Nếu trước đây quầy tiếp đón cần đến 30 nhân viên để ghi chép, sắp xếp hồ sơ, thì nay máy xếp hàng tự động chỉ cần vài người giám sát. Tuy nhiên, khi bước vào phòng khám, nơi mọi chẩn đoán gắn với từng hơi thở, từng cơn đau cụ thể, thì AI vẫn chỉ là công cụ hỗ trợ.
Một bác sĩ nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo. (Ảnh minh họa: AI tạo)
Bác sĩ Phúc nhớ lại ca bệnh gần đây, mẹ của một đồng nghiệp bị đau hố chậu phải suốt nhiều ngày, các xét nghiệm đều bình thường. “Tôi vuốt nhẹ lên da, bệnh nhân đau thấu xương, nhưng khi ấn mạnh lại không đau. Tôi biết ngay đó là zona thần kinh - điều sách không ghi, mà là kinh nghiệm đúc rút từ hàng chục năm”, bác sĩ Phúc nói. Với tình huống này, “AI chắc chắn bó tay”.
Một trường hợp khác, bệnh nhân đau bụng dữ dội, toát mồ hôi, nhưng chụp chiếu, xét nghiệm đều bình thường. Một bác sĩ nhạy cảm sẽ nghĩ ngay đến việc làm điện tâm đồ, và đôi khi phát hiện đó là cơn nhồi máu cơ tim – thứ mà hệ thống tự động có thể bỏ qua.
Điện tâm đồ đã có tính năng “tự chẩn đoán” từ lâu, nhưng bác sĩ vẫn phải đọc lại, bởi máy chỉ nhận ra những mẫu phổ biến, không thể xử lý trường hợp hiếm hoặc lỗi thao tác – chẳng hạn mắc nhầm điện cực khiến máy “tưởng” tim bị đảo ngược.
Trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh - nơi AI phát triển mạnh nhất, vai trò bác sĩ vẫn không thể thay thế. Máy có thể đo đạc, đánh dấu vùng bất thường, nhưng kết luận cuối cùng cần đến kinh nghiệm và cảm quan con người.
“Tôi từng gặp ca bệnh sốt kéo dài, phim CT được máy và bác sĩ tuyến dưới đọc là bình thường. Khi soi kỹ, tôi nghi ngờ vài rãnh cuộn não bị mờ, hỏi lại bệnh sử, hóa ra bệnh nhân nhiễm ký sinh trùng. Nhờ điều trị đúng hướng, bệnh nhân hồi phục nhanh chóng”, ông kể.
Theo bác sĩ Trần Văn Phúc, AI chỉ xử lý được những quy trình tiêu chuẩn, còn y học đầy rẫy ngoại lệ. Mỗi bệnh nhân là một câu chuyện khác nhau, có người giấu bệnh, có người không tin bác sĩ, có người tự ý tăng hoặc giảm liều thuốc. “Khám bệnh không như sửa ô tô, vì có yếu tố con người. AI không thể đọc được ánh mắt lo lắng, hay cảm nhận khi bệnh nhân chỉ khẽ nhăn mặt”, bác sĩ Phúc nói.
Ông cũng nhắc đến khía cạnh trách nhiệm, nếu AI chẩn đoán sai, ai chịu lỗi? Không thể chỉ ‘đập bàn phím là xong’ khi sinh mạng con người bị ảnh hưởng.
Tương lai của ngành y không phải là cuộc chiến giữa người và máy, mà là sự cộng sinh. AI sẽ giúp giảm đến 90% lao động thủ công, để bác sĩ có thêm thời gian cho điều quan trọng nhất, lắng nghe và kết nối với người bệnh.
“Trí tuệ nhân tạo là kỳ diệu của nhân loại, nhưng cảm giác thứ duy nhất khiến y học trở thành nhân văn thì chỉ con người mới có”, ông kết luận.
Cùng quan điểm trên, bác sĩ Trương Hữu Khanh, nguyên Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM), nhận định rằng trong y học, AI không thể thay thế được vai trò của lâm sàng và con người. AI có thể hỗ trợ nhiều ngành, nhưng với ngành y, kinh nghiệm, sự nhạy cảm và cái tâm của người bác sĩ là điều máy móc không thể sao chép.
Mỗi người bệnh cần được thăm khám trực tiếp và toàn diện, không thể chỉ dựa trên vài triệu chứng mô tả qua mạng để chẩn đoán. Bác sĩ phải quan sát, sờ nắn, gõ, nghe, hỏi kỹ bệnh sử và đánh giá tổng trạng mới có thể đưa ra kết luận chính xác.
Bác sĩ Khanh cho rằng AI hay các "bác sĩ mạng" có thể được xem là nguồn tham khảo thông tin, giúp người dân hiểu thêm về sức khỏe, cách phòng bệnh. Tuy nhiên, chúng không thể thay thế được bác sĩ thật.
AI chỉ cung cấp thông tin tổng quát, không thể đánh giá tổn thương nội tạng, tiền sử bệnh hay phản ứng thuốc của từng người. Việc tự ý chẩn đoán, điều trị theo “gợi ý từ chatbot” tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhất là với bệnh mạn tính.
