Từ công nhân điện lực tới nữ ca sĩ lừng danh của giải thưởng, cát xê ngất ngường
Siu Black (sinh năm 1967, tại Kon Tum, người dân tộc Ba Na) là một trong những giọng ca Rock nổi tiếng và được yêu mến nhất của làng nhạc Việt, được khán giả trìu mến gọi là "Họa mi núi rừng Tây Nguyên" nhờ chất giọng khỏe khoắn, đầy nội lực và phong cách biểu diễn máu lửa, đậm hơi thở đại ngàn.
Siu Black ngày trẻ
Trước khi đi hát, Siu Black từng là một công nhân điện lực nhưng đam mê ca hát cháy bỏng và cô thường xuyên tham gia các phong trào văn nghệ.
Sự nghiệp của cô bắt đầu từ những năm 1978. Sau khi theo học thanh nhạc, cô về công tác tại Đoàn Ca múa nhạc tỉnh Đắk Lắk và từ đó bắt đầu tỏa sáng. Tài năng của Siu Black được nhiều người phát hiện và nâng đỡ, giúp cô dần khẳng định vị trí trong làng nhạc Việt Nam.
Thời kỳ đỉnh cao, Siu Black là một trong những ca sĩ đắt show nhất với mức cát-xê cao ngất ngưởng. Cô đã gặt hái nhiều giải thưởng danh giá, bao gồm Huy chương vàng cho Đoàn nghệ thuật Đam San (1995, 1996) và Huy chương vàng tại Liên hoan giọng hát vàng ASEAN (1997). Cô cũng là gương mặt quen thuộc trên truyền hình, từng giữ vai trò Ban giám khảo các cuộc thi lớn như Vietnam Idol và The Winner Is.
Tuy nhiên, sự nghiệp của Siu Black đã trải qua một biến cố lớn vào năm 2013 liên quan đến vấn đề tài chính. Sau biến cố này, nữ ca sĩ quyết định bỏ phố về quê (Tây Nguyên) sinh sống, làm quen với cuộc sống bình dị như làm rẫy cà phê và chăn nuôi.
Dù không còn ở thời kỳ đỉnh cao, Siu Black vẫn giữ niềm đam mê cháy bỏng với âm nhạc. Cô thỉnh thoảng vẫn nhận lời đi diễn, duy trì phong cách trình diễn đầy nhiệt huyết và được khán giả vẫn dành nhiều tình cảm, sự mến mộ. Gần đây, cô còn trở lại với vai trò huấn luyện viên trong chương trình Rock Việt, tiếp tục truyền lửa cho thế hệ sau.
Giọng hát quý hiếm của đại ngàn, khiến hải quan Nga phải sững người
Xét về số phận, Siu Black thua thiệt đủ đường so với đồng nghiệp trong giới nghệ sĩ. Trong khi nhiều ca sĩ khác được sinh trưởng từ môi trường nghệ thuật, có cha mẹ rèn giũa thì Siu Black từ bé đã mồ côi, phải đi ở nhờ họ hàng, ăn bữa đói bữa no.
Đặc biệt, cô thậm chí còn không biết tiếng Kinh ở những năm đầu đi hát. Sau này, được nhạc sĩ Nguyễn Cường khuyên nhủ, cô mới lao vào học tiếng Kinh để tiến ra sân khấu lớn.
Đến khi bước chân vào con đường nghệ thuật, Siu Black nhận phải vô vàn ánh nhìn kì thị vì ngoại hình quá khổ, khác thường của mình. Người trong nghề hoài nghi về khả năng nổi tiếng của cô, còn khán giả đến xem cô bằng sự hiếu kỳ.
Chính vì thế, đi hát được vài năm, Siu Black lại phải quay về làm công nhân điện lực cùng chồng để trang trải đời sống khó khăn. Cuộc sống cứ vất vả như vậy khiến cô không có điều kiện để tập trung nghệ thuật.
Thế nhưng, chính trong hoàn cảnh khắc nghiệt ấy đã nảy mầm nên một tài năng độc đáo bậc nhất trong nền nhạc Việt mà nói như nhạc sĩ Nguyễn Cường là: "Trong vòng 20 năm nữa, chắc chắn Tây Nguyên sẽ không có một giọng hát nào được như Siu Black".
Siu Black sở hữu chất giọng hiếm thấy ở Việt Nam. Đó là loại giọng full lirico soprano (nữ cao trữ tình đầy đặn).
Với đặc trưng thổ nhưỡng, khí hậu tại Việt Nam cũng như cơ địa của người Việt, các giọng nữ cao chủ yếu là light lirico soprano (nữ cao trữ tình sáng mảnh). Có thể kể tới hàng loạt ca sĩ như Thu Minh, Hồ Quỳnh Hương, Hà Trần, Thùy Chi, Phương Thanh…
Loại giọng full lirico soprano hiếm thấy hơn hẳn với một số ít ca sĩ như Thanh Tuyền, Hà Phạm Thăng Long và Siu Black.
Đặc trưng của loại giọng này là âm sắc đầy đặn, ấm áp, dày hơn, nặng hơn, phát triển mạnh quãng cân cao, lên cao sáng rực rỡ mà vẫn uy lực (như Celine Dion, Lara Fabian).
Và hiển nhiên, Siu Black hội tụ trọn vẹn những ưu điểm của một full lirico soprano điển hình. Dù là nữ cao nhưng giọng Siu Black rất dày, nổi bật ở sự khỏe khoắn, nội lực, càng lên cao càng bùng nổ nhưng lại không hề chói gắt mà vẫn đầy đặn, hào sảng. Cô phát triển mạnh mẽ ở quãng trung và cận cao.
Âm sắc của Siu Black thuần kim nên rất sáng, có khả năng bay xa, vang lộng như tiếng chuông khánh và đanh lại, tròn trịa đến lạ thường, bóng loáng không chút tì vết.
Mỗi khi cô cất giọng là tiếng hát ấy lại bay khắp mọi không gian, vượt núi rừng, thác đèo, xuyên thấu tất cả, không gì cản trở được.
Do cấu tạo vòm họng và các xoang riêng, giọng hát Siu Black độc đáo ở chỗ nó có độ vang tự nhiên nên chỉ cần mở miệng đã vang và hát kiểu gì cũng vang. Siu Black từng nói: "Ngày xưa đi hát, tôi kéo mic ra rất xa mà khán giả vẫn nghe rõ".
Bởi vậy, xét trong các nữ cao tại Việt Nam, Siu Black được đánh giá là một giọng hát bẩm sinh tuyệt đẹp, nói như Đàm Vĩnh Hưng là: "Chị Siu sở hữu giọng hát vàng, giờ tìm được giọng hát như vậy hiếm lắm. Đó là một giọng hát rất đặc biệt nên nếu không được cống hiến nữa sẽ rất phí".
Chính nhờ giọng hát đẹp và nội lực bẩm sinh ấy, ngay từ khi còn nhỏ, Siu Black đã sớm được xem là họa mi núi rừng. Cô tham gia nhiều phong trào ca hát của học sinh, sinh viên cùng các cuộc thi nhỏ.
Sau này, dù đi học hay làm công nhân, Siu Black lúc nào cũng được mời đi hát đoàn thể, phục vụ mọi người. Ai cũng muốn được nghe cô hát.
Giọng hát của Siu Black được ví như báu vật mà chỉ cần mở miệng ra hát đã khiến người ta phải sởn gai ốc, chứ chưa cần dùng đến kĩ thuật. Nhạc sĩ Nguyễn Cường từng kể:
"Năm 1984, nhân chuyến đi thăm Đoàn Văn công ĐắcLắk, một hôm nhạc sĩ trưởng đoàn bảo với tôi rằng anh đang thử giọng để tuyển một ca sĩ trẻ, nhờ tôi đến nghe.
Cô gái vừa cất giọng, tôi bị "hút" ngay và nói với "ông" trưởng đoàn rằng rồi đây cô bé này sẽ làm rạng rỡ cho tên tuổi của đoàn. Và chỉ 10 năm sau câu nói ấy, Tây Nguyên đã có một "ngôi sao" Siu Black.
Tôi đã nhìn thấy ở Siu Black ngày ấy bên cạnh một chất giọng khỏe, âm vực rộng là một ca sĩ có bản năng hoang dại mà tinh tế".
Thậm chí, ngay cả người nước ngoài cũng phải choáng váng và thán phục trước giọng hát của Siu Black. NSND Tự Long chia sẻ tại chương trình Ký ức vui vẻ:
"Tôi và Xuân Bắc có một lần đi Nga diễn cùng chị Siu. Chúng tôi sang tới nơi thì chị Siu bị giữ lại ở hải quan. Lúc đó, chị ấy không biết tiếng Anh nên nói tiếng dân tộc rồi thêm chữ "singer", ý nói "tao là ca sĩ".
Nhân viên hải quan lúc ấy nhìn khinh bỉ theo kiểu mày trông như này mà cũng là ca sĩ. Lúc đó, chị Siu đứng ngay tại chỗ hải quan đó hát và ai cũng ngưỡng mộ. Hải quan lúc ấy thán phục theo kiểu "yeah, tao tin mày rồi, mày vào đi".
Người Nga vốn thuộc xứ lạnh, cơ địa khỏe, lại có truyền thống đào tạo thanh nhạc nên không thiếu những giọng hát nội lực, bậc thầy. Vậy mà Siu Black vẫn khiến người Nga phải thán phục mình, đủ để biết giọng hát của cô kì vĩ thế nào.
Tuyệt vời hơn cả, giọng hát nội lực hiếm có đó lại được kết hợp với một tâm hồn đầy man dại, nổi loạn và tràn ngập sinh khí của núi rừng, để cộng hưởng cùng nhau tạo nên những khúc ca mang đậm bản sắc Tây Nguyên.
Siu Black sinh ra và lớn lên trong vòng tay đại ngàn, uống nước suối nguồn chảy từ những con thác cao vút như thác Đăk Ke, Lô Ba, nghe sử thi về những người anh hùng qua lời kể già làng.
Ngày ngày, cô hòa mình cùng rừng núi, thiên nhiên, cất tiếng gọi nhau qua từng quả đồi, nên sớm tiếp thu mọi tinh hoa, linh khí của đất trời.
Chính điều này đã tôi luyện cho Siu Black một cổ họng bê tông khác thường và dòng máu đại ngàn chảy trong huyết quản.
Nhạc sĩ Nguyễn Cường từng nhận định: "Siu Black rất đặc biệt, cách hát đặc biệt, nói tóm lại cái gì cũng đặc biệt. Tây Nguyên có Y Moan và sau có Siu Black, đi tìm cũng không thể nào ra được. Giọng hát và nội lực của Y Moan và Siu như núi lửa tuôn ra với bản năng tinh tế nhất có thể. Đó là tinh hoa âm nhạc của Tây Nguyên.
Ở vùng đất đó, chúng ta đã khám phá ra hai giọng hát là Y Moan và Siu Black. Khó ai có thể hát về Tây Nguyên mà bì được hai người họ, mãnh liệt như thác đổ, phun trào như nham thạch vậy".
Quả thực, giọng hát và tâm hồn của Siu Black là tinh hoa của núi rừng, vài chục năm mới xuất hiện một lần và không ai có thể bắt chước.
Đã có rất nhiều ca sĩ học theo Siu Black, nhưng chưa ai làm giống được âm sắc và cái hồn, cái cốt cách của cô.
Siu Black luôn hát với sự chân thành, chất phác và hát đầy nhiệt huyết, căng tràn nhựa sống, thậm chí cuồng nhiệt, man dại đến hừng hực. Cô hát như muốn vỡ òa tất cả và dồn nén cả sự hùng vĩ của núi rừng vào từng lời ca. Cá tính này, nội lực này, tâm hồn này, chỉ có thể tìm thấy ở Siu Black.
Nhờ đó, Siu Black đã thành công rực rỡ và đóng đinh tên tuổi của mình ở mảng nhạc dành riêng cho đại ngàn, mà tới giờ vẫn không ai vượt qua được. Cô và Y Moan đã tạo nên được một trường phái riêng trong âm nhạc.
Nhưng Siu Black còn vượt Y Moan ở chỗ, cô đem mọi thứ trở nên đại chúng, Pop hóa, phổ biến rộng rãi với công chúng. Đóng góp này là to lớn, cần được ghi nhận.
Ở thời đỉnh cao của mình, Siu Black sở hữu mức cát xê cao ngất ngưởng, đứng đầu showbiz. Bất chấp bất lợi về ngoại hình, cô vẫn được công chúng cả nước mến mộ, đoạt nhiều giải thưởng và đem tiếng hát ra tận nước ngoài.
