Thời gian gần đây, mạng xã hội lan truyền nhiều video khẳng định uống chanh muối mỗi ngày có thể “kiềm hóa cơ thể”, “thanh lọc gan thận”, thậm chí chữa ung thư và HIV. Nhiều người tin theo, xem đây như “thần dược tự nhiên” thay thế thuốc.
Bác sĩ chuyên khoa II Dương Minh Tuấn, khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai, khẳng định: “ Chanh muối là một phần của cuộc sống, nhưng đừng để nó thay thế y học”.
Khái niệm “kiềm hóa cơ thể” là sai lầm cơ bản trong sinh lý học. Cơ thể con người luôn duy trì độ pH máu rất hẹp, từ 7,35 đến 7,45. Nếu chỉ số này lệch nhẹ - pH <7,2 có thể gây hôn mê, pH >7,6 có thể ngừng tim.
“ Không có loại thức uống nào, kể cả nước kiềm hay chanh muối, có thể thay đổi được pH máu nếu cơ thể bạn vẫn khỏe mạnh ”, bác sĩ Tuấn nói. “ Cùng lắm, nó chỉ làm nước tiểu kiềm hơn tạm thời, chứ không liên quan gì đến pH máu hay tế bào”.
Ông dẫn chứng, tổng quan của nhóm Fenton & Huang (Journal of the American Dietetic Association, 2011) kết luận chế độ ăn “kiềm” không có bằng chứng giúp phòng hay chữa ung thư . Các tổ chức lớn như WHO hay Hiệp hội Ung thư Mỹ cũng chưa từng khuyến cáo “kiềm hóa cơ thể” để trị bệnh.
Nhiều người chia sẻ cách uống nước cốt chanh để chữa bệnh. (Ảnh minh họa)
Nhiều người tin chanh “diệt khuẩn, diệt virus”, muối “rửa độc, tẩy tế bào ung thư”. Tuy nhiên, bác sĩ Tuấn lý giải, axit citric trong chanh chỉ có tác dụng diệt khuẩn trong ống nghiệm, ở nồng độ rất cao. Khi vào cơ thể, nó bị trung hòa ngay trong ruột non, không còn hoạt tính diệt khuẩn.
Muối ăn (NaCl) cũng không phải “thuốc giải độc”, mà chỉ là chất điện giải giúp duy trì áp lực thẩm thấu và dẫn truyền thần kinh. Ngược lại, thừa muối lâu ngày có thể gây tăng huyết áp, phù, suy tim, tổn thương thận, tức là gây bệnh chứ không hề “thanh lọc” cơ thể.
Riêng với HIV hay ung thư, cơ chế bệnh lý phức tạp hơn nhiều. HIV tích hợp vào DNA tế bào T CD4+, chỉ thuốc kháng retrovirus (ARV) mới ức chế được quá trình này. Ung thư thì do đột biến gene và rối loạn tín hiệu phân bào, chanh muối hoàn toàn không có tác động sinh học nào tới các cơ chế đó.
Theo bác sĩ Tuấn, nhiều người tin tuyệt đối vào “chanh muối chữa bệnh” dẫn tới hậu quả nặng nề. Không ít bệnh nhân ung thư bỏ điều trị chính thống, chọn “phương pháp tự nhiên”, làm mất “thời gian vàng”.
Nghiên cứu của Skylar Johnson (JNCI, 2018) cho thấy, bệnh nhân ung thư chọn điều trị thay thế có nguy cơ tử vong cao gấp 2,5–5 lần.
Việc pha chanh muối tùy tiện cũng dễ gây rối loạn điện giải. Quá mặn khiến tăng natri máu, co giật, lú lẫn; quá loãng có thể gây phù não, hôn mê. Uống quá nhiều axit dễ gây viêm loét dạ dày, trào ngược, mòn men răng; ăn mặn kéo dài tăng nguy cơ tăng huyết áp, suy thận, ung thư dạ dày .
Nhiều người tìm đến “phương pháp tự nhiên” vì muốn chọn cách đơn giản hơn, “ít hóa chất hơn”, nhưng thực chất lại bị cuốn vào hiệu ứng mạng xã hội. “ Các video ‘chữa khỏi ung thư bằng chanh muối’ có hàng triệu lượt xem, trong khi bài phản biện chỉ vài trăm ”, bác sĩ Tuấn nói.
Những câu chuyện cảm động, dễ hiểu lan truyền nhanh hơn dữ liệu khoa học khô khan. Người ta ít biết rằng trường hợp bệnh vốn đã nhẹ hoặc tự giảm - hiện tượng “tự thoái lui về mức trung bình” (regression to the mean) bị hiểu nhầm là nhờ phương pháp.
“ Chanh muối không hề xấu. Nó là thức uống tốt, giúp bù điện giải, vitamin C sau vận động, nhưng chỉ là đồ uống, không phải thuốc ”, bác sĩ Tuấn nói.
Ông khuyến cáo: “ Một bệnh nhân HIV sống khỏe đến 80 tuổi là nhờ thuốc ARV, không phải nhờ chanh. Một bệnh nhân ung thư khỏi bệnh là nhờ phẫu thuật, hóa trị, thuốc nhắm trúng đích, chứ không do ‘kiềm hóa cơ thể ’”.
Khoa học không hứa hẹn phép màu, nhưng nó cứu được người bằng dữ liệu, hiểu biết và kết quả thật. Hãy tìm hiểu kỹ trước khi tin, để không đánh mất cơ hội điều trị.
