Bác sĩ nội trú Ngô Tuấn Khiêm, Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, đơn vị vừa tiếp nhận hai trường hợp điển hình mắc rối loạn ăn uống ở lứa tuổi thanh thiếu niên.
Trường hợp đầu tiên là bệnh nhân nữ, 17 tuổi, vốn khỏe mạnh, học giỏi. Tuy nhiên, bệnh nhân bắt đầu ăn kiêng sau khi bị bạn bè trêu “béo” trong giờ thể dục. Từ 62kg, em giảm còn 42kg sau 6 tháng nhịn ăn, chỉ ăn vài thìa cơm mỗi ngày, tập thể dục 2–3 giờ/ngày. Dù cơ thể gầy gò, mệt mỏi, mất kinh 3 tháng nhưng bệnh nhân vẫn tin rằng mình bình thường và rất sợ tăng cân. Khi nhập viện, huyết áp của bệnh nhân là 80/50 mmHg, mạch chậm 48 lần/phút, chỉ số BMI là 16,4. Bệnh nhân được chẩn đoán chán ăn tâm thần và điều trị nội trú.
Trường hợp thứ hai là nữ 18 tuổi, mắc chứng ăn vô độ tâm thần trong hơn một năm. Bệnh nhân xuất hiện các cơn thèm ăn mất kiểm soát khoảng 2-3 lần/tuần. Mỗi lần, bệnh nhân có thể ăn tới 1,5kg khoai tây chiên, pizza, mì tôm, sau đó tự móc họng gây nôn và dùng thuốc nhuận tràng vì tội lỗi, lo sợ tăng cân. Khi nhập viện, bệnh nhân cao 1m55, nặng 69kg, tự ti về hình thể và được điều trị tại Viện Sức khỏe Tâm thần.
Bác sĩ Khiêm cho biết các rối loạn ăn uống ở tuổi vị thành niên đang có xu hướng gia tăng. Nguyên nhân thường liên quan đến áp lực về ngoại hình, áp lực từ mạng xã hội và tâm lý cầu toàn. Nếu không được phát hiện sớm, người mắc rối loạn ăn uống có thể gặp biến chứng nghiêm trọng, thậm chí là tử vong.
Căn bệnh âm thầm nhưng gây hại sức khỏe
ThS.BSNT Phạm Thị Nguyệt Nga, Phòng Rối loạn cảm xúc và Rối loạn ăn uống, Viện Sức khỏe tinh thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, rối loạn ăn uống (Eating Disorders – ED) là một tình trạng sức khỏe tâm thần nghiêm trọng, đặc trưng bởi các hành vi ăn uống bất thường và những ám ảnh về cân nặng, hình thể. Người mắc bệnh thường có mối bận tâm quá mức với thực phẩm, vóc dáng hoặc cân nặng của bản thân.
Có 4 dạng chính của rối loạn ăn uống gồm: chán ăn tâm thần, ăn vô độ, cuồng ăn và các rối loạn khác chưa được phân loại cụ thể.
Bác sĩ Nga chia sẻ. (Ảnh: N.M)
Theo bác sĩ Nga, tuổi vị thành niên (10–19 tuổi) là giai đoạn dễ khởi phát bệnh nhất do những thay đổi mạnh về sinh lý, tâm lý và ảnh hưởng của môi trường xã hội.
Các thống kê cho thấy tỷ lệ rối loạn ăn uống ở trẻ 11–19 tuổi là 1,2% ở nam và 5,7% ở nữ. Đáng chú ý, tỷ lệ này đang có xu hướng tăng trong những năm gần đây. Ở Mỹ, 0,3% thanh thiếu niên từ 13–18 tuổi mắc chứng chán ăn tâm thần.
Bên cạnh yếu tố di truyền, rối loạn ăn uống còn liên quan đến sự thay đổi hoạt động của hệ dopamin, serotonin, các mạng lưới thần kinh điều tiết cảm giác no – đói và phản ứng với stress. Ngoài ra, tính cách cầu toàn, ám ảnh hình thể, lo âu, trầm cảm, hay áp lực học tập cũng là yếu tố nguy cơ gây bệnh.
Dấu hiệu cảnh báo bệnh
Bác sĩ Nga cho hay ở tuổi dậy thì, các biểu hiện của bệnh có thể không điển hình và dễ bị nhầm với thay đổi sinh lý bình thường. Tuy nhiên, bệnh vẫn có một số dấu hiệu cảnh báo sớm, gồm:
- Giảm cân nhanh không rõ nguyên nhân, từ chối ăn hoặc chỉ ăn rất ít.
- Có hành vi nôn ói chủ động, tập thể dục quá mức sau ăn.
- Ăn vô độ kèm cảm giác mất kiểm soát.
- Thay đổi lớn về cân nặng trong thời gian ngắn.
- Ám ảnh cân nặng, thường xuyên soi gương, so sánh hình thể.
- Giấu thức ăn, không ăn cùng gia đình, giả vờ đã no.
- Với nữ giới, trẻ có thể mất kinh hoặc rối loạn chu kỳ.
- Cơ thể mệt mỏi, hạ huyết áp, rối loạn nhịp tim, loãng xương, rụng tóc, da khô, kèm cảm giác buồn bã, tội lỗi, giảm tập trung.
- Ngoại hình người bệnh thường xanh xao, gầy, má hóp, mặc quần áo rộng để che cơ thể.
- Khám lâm sàng có thể phát hiện nhịp tim chậm, hạ thân nhiệt, viêm nướu, khô môi, viêm tuyến nước bọt, phù chi hoặc lạnh đầu chi.
Rối loạn ăn uống không chỉ gây suy dinh dưỡng mà còn ảnh hưởng đến hầu hết các cơ quan, bao gồm: tim mạch, hô hấp, thần kinh, huyết học, thận, nội tiết, xương khớp…
Điều trị rối loạn ăn uống cần phải kết hợp giữa điều trị tâm lý và dùng thuốc. Rối loạn ăn uống có tỷ lệ tái phát nhất định, do đó bệnh nhân cần phải tái khám và theo dõi sức khỏe thường xuyên. Chuyên gia khuyến cáo, phụ huynh cần theo dõi tình trạng sức khỏe của con cái, nếu thấy con có những biểu hiện rối loạn ăn uống, cha mẹ cần phải đưa đi khám sớm.
Bác sĩ Nga nhấn mạnh, phát hiện sớm và điều trị kịp thời là yếu tố quyết định giúp việc điều trị hiệu quả hơn.
