Ngày trẻ, tôi từng rất dễ xúc động trước những lời hứa, những câu "có gì cứ gọi", "cần gì cứ nói" của người khác. Tôi tin rằng, chỉ cần mình chân thành, đối xử hết lòng, thì người ta cũng sẽ đối xử lại như vậy. Nhưng qua bao lần cho đi rồi hụt hẫng, bao lần bị "bỏ quên" ngay khi họ đạt được điều mình giúp, tôi mới hiểu: Trên đời có một kiểu người, họ không xấu hẳn, cũng không phải người ác, chỉ là họ tốt với mình đúng bằng mức họ cần mình.
Khi hết cần rồi, mọi ấm áp, quan tâm, hứa hẹn… tan biến nhanh đến mức mình không kịp trở tay. Và hiểu ra điều đó, đời sống nhẹ hơn, bớt ảo tưởng, bớt trách móc, cũng bớt tự làm mình đau.
01
Có một giai đoạn khá dài trong đời, tôi sống với niềm tin: "Chân thành là đủ". Đứa trẻ trong tôi nghĩ rằng, chỉ cần mình tốt, trời sẽ không phụ, người sẽ không phụ. Để rồi, tôi va phải không ít câu chuyện giống nhau đến lạ:
Khi họ đang đi xin việc, cần người sửa CV, nhờ mình tư vấn, liên hệ giúp đỡ, ngày nào cũng gọi, cũng hỏi han, cũng "chị ơi, em mang ơn chị suốt đời". Nhưng khi đã vào được công ty, ổn định chỗ đứng, số lần họ chủ động nhắn tin chỉ còn đếm trên đầu ngón tay.
Khi họ đang yêu, cãi nhau với người yêu, cần nơi trút bầu tâm sự, cần người nghe mình khóc đến nửa đêm, họ gọi cho mình như gọi "tổng đài 24/7". Đến lúc đâu lại vào đó, hai đứa cưới nhau, lập gia đình yên ổn, "tổng đài" cũng bị cắt sóng luôn.
Khi họ đang khó khăn, cần vay tiền gấp, cần người đứng tên giúp, cần xin một cái chữ ký bảo lãnh… mình là "ân nhân". Nhưng khi họ đứng vững rồi, có tiếng nói, có tiền, có quan hệ riêng, mình lại thành người "xa lạ", thậm chí né tránh vì sợ… mình cần ngược lại.
Lúc trẻ, mỗi lần như vậy, tôi hay ngồi khóc. Khóc vì thấy mình ngu, vì tự hỏi "Mình đã làm gì sai?", "Hay mình không đáng được đối xử tốt?". Khi trưởng thành hơn một chút, tôi chuyển sang giận: Giận họ vô ơn, giận họ thực dụng, giận vì đã coi tình cảm của mình như một công cụ.
02
Nhưng đi qua nửa đời người, nhìn lại, tôi nhận ra: Họ chỉ sống đúng bản chất "cần gì thì tìm đến, hết cần thì rẽ sang hướng khác". Có người ý thức được điều đó, có người không; có người biết mình đang lợi dụng, có người chỉ nghĩ "tiện thì dựa", chứ cũng không tự nhận là xấu.
Và quan trọng hơn, tôi nhận ra một điều còn đau hơn: Chính mình đã cho phép họ đối xử như vậy với mình, vì mình không đặt ra ranh giới.
Khi mình luôn sẵn sàng bất cứ lúc nào, luôn nói "không sao đâu, cứ gọi", luôn lao vào xử lý vấn đề của người khác như chuyện của mình, thì vô tình, mình tự biến mình thành "dịch vụ hỗ trợ" miễn phí. Người ta quen với việc có mình ở đó.
Chúng ta, đặc biệt là phụ nữ, thường được dạy phải tốt bụng, biết nghĩ cho người khác, biết sống vì tập thể, vì gia đình. Điều đó không sai. Nhưng nếu chỉ tốt mà không tỉnh táo, chỉ cho đi mà không biết giữ cho mình một khoảng an toàn, thì lòng tốt rất dễ bị dùng sai chỗ.
Nửa đời sau, tôi bắt đầu học cách nhìn con người rõ hơn.
Người chỉ tìm đến mình lúc họ cần, khi mình cần thì luôn "bận", đó không phải bạn thân thiết, chỉ là mối quan hệ tiện lợi.
Người nói rất hay, hứa rất nhiều, nhưng khi mình rơi vào hoàn cảnh khó khăn, họ biến mất, đó không phải điểm tựa cảm xúc, chỉ là đám đông đi ngang.
Người sẵn sàng giúp mình trong khả năng của họ, dù ít dù nhiều, dù không hoàn hảo, nhưng cố gắng có mặt, đó mới là người nên trân trọng.
Nhìn rõ để không ảo tưởng, chứ không phải để cay nghiệt.
Hiểu ra rằng "có người chỉ tốt khi họ còn cần mình", tôi bớt trách, bớt than, nhưng lại bắt đầu điều chỉnh chính mình.
03
Tôi không còn vội vàng nhận lời tất cả mọi sự nhờ vả. Tôi học cách hỏi bản thân: "Việc này có nằm trong khả năng của mình không? Có làm mình kiệt sức không? Người ấy có từng ở bên mình khi mình khó khăn không?". Tôi cho đi có chọn lọc hơn: Cho những người thực sự trân trọng, cho những mối quan hệ hai chiều, cho những ai dù ít nói, nhưng khi mình cần, họ không quay mặt đi.
Tôi cũng học cách chấp nhận một sự thật hơi phũ: Trong nhiều trường hợp, người ta cư xử theo lợi ích. Không phải ai cũng có đủ sự trưởng thành để tốt với mình vô điều kiện. Điều đó không có nghĩa là thế giới toàn người xấu, mà chỉ là mình phải biết chọn chỗ đặt lòng tin.
Ở một khoảnh khắc nào đó, bạn sẽ nhận ra, điều cần thay đổi không phải là cố bắt người khác "tốt hơn", mà là mình "tỉnh hơn".
Tỉnh táo để: Biết ai chỉ tốt khi cần mình, để không gửi gắm quá nhiều kỳ vọng vào họ.
Biết ai lặng lẽ ở bên mình, để không vô tình bỏ rơi những người thật lòng.
Biết giữ sức mình, giữ thời gian, giữ cảm xúc cho đúng người, đúng việc.
Nếu có một bài học xứng đáng cho nửa đời sau, tôi nghĩ là đừng mang lòng tốt đi chứng minh với cả thế giới, hãy giữ nó cho những mối quan hệ xứng đáng.
Cuối cùng, tôi vẫn tin ở người tốt. Nhưng tôi không còn tin rằng "tất cả những ai từng tốt với mình đều là người tốt trọn vẹn". Có người tốt vì bản chất, có người tốt vì nhu cầu, có người tốt vì họ đang ở thế yếu, cần dựa vào mình.
Khi hiểu điều đó, tôi không còn quá đau khi một mối quan hệ "lộ mặt". Tôi coi đó như một lần tấm màn rơi xuống, cho mình thấy rõ ai nên giữ, ai nên buông.
Nửa đời sau, tôi muốn sống nhẹ hơn một chút: Không trách ai đã quay lưng khi hết cần mình. Không cố níu những mối quan hệ một chiều. Không biến lòng tốt của mình thành công cụ để người khác yên tâm lợi dụng.
Và quan trọng nhất, tôi học cách tốt với chính mình trước: Ăn cho đủ, ngủ cho ngon, làm việc vì mục tiêu của mình, yêu thương những người xứng đáng, thay vì mải miết chứng minh mình là "người tốt" trong mắt người chẳng mấy quan tâm.
Có người chỉ tốt khi họ còn cần mình, điều đó nghe qua thì buồn, nhưng nếu chấp nhận được, bạn sẽ thấy: Thì ra, trưởng thành không phải là không còn tin ai, mà là vẫn tin, nhưng biết giữ lại một phần cho mình. Và ở phần ấy, chỉ có bạn mới có quyền bước vào.
